Monografija „Garda – Duša Republike Srpske“, čiji je autor Željko Dakić, predstavljena je sinoć u Gradskoj galeriji ,,Rajko Petković” Srbac. Autor je u knjizi sabrao obimnu građu posvećenu Prvoj gardijskoj motorizovanoj brigadi Glavnog štaba Vojske Republike Srpske.

Ova publikacija donosi sveobuhvatan i detaljan pregled razvoja jedinice koja je od 1993. do kraja rata učestvovala na brojnim ratištima i važila za jednu od najelitnijih u sastavu VRS. U monografiji je obrađen čitav period – od njenog formiranja do rasformiranja 1997. godine.

Na početku promocije, prisutnima se obratio predsjednik Skupštine opštine Dejan Dević, koji je pozdravio sve prisutne, a potom istakao značaj objavljivanja monografije, dodavši da će Opština Srbac uvijek podržavati ovakve i slične promocije.

,, Čitajući ovo djelo i gledajući fotografije, mi, obični ljudi koji nismo učestvovali u ratu, dobijamo potpuno novu sliku o ratnim dešavanjima. Dobijamo uvid u to kroz šta su prolazili gardisti, pripadnici Vojske Republike Srpske i te informacije nam pomažu da ih suštinski bolje razumijemo. Ovo je knjiga o jednoj mladosti koja se više ne može vratiti, o zajedništvu koje je vladalo među gardistima i o odanosti svom narodu i državi koju su branili. Garda će ostati upamćena kao elitna jedinica Vojske Republike Srpske, koja je ratovala po planinskim masivima oko Sarajeva u izuzetno teškim vremenskim uslovima. Opština Srbac je pomogla štampanje ove monografije, jer ona promoviše vrijednosti kao što su sloboda, čast i odanost. Zahvaljujem se autoru na trudu koji je uložio u pripremu ovog djela i na hrabrosti da piše o ovoj temi. Zahvaljujem se i vama koji ste večeras došli na promociju knjige Garda – duša Republike Srpske i što ste pokazali da i Srbac ima veliku dušu”, rekao je Dević.

 Autor monografije Željko Dakić je istakao da je ideja za pisanje monografije rođena na Bogojavljenje, 19. januara 2022. godine, kada su u skromnim uslovima, u vrijeme korone, obilježavali dan brigade i krsnu slavu, jer je brigada zvanično formirana i prvi put postrojena 19. januara 1993. godine.

,,Tada sam u gardistima vidio da su skinuli uniforme i rat iz sebe, ali sjećanja nisu. Govorili su o svojim doživljajima sa takvim ushićenjem i takvom toplinom, prisjećajući se detalja, da sam shvatio da ne postoji nijedan razlog da se ne napiše priča o gardistima, o ‘sinovima Srpske’, kako su sebe nazivali. Nazivali su sebe tako zato što Gardijska brigada nije bila jedinica lokalnog karaktera, već je bila popunjena ljudstvom iz svih krajeva Republike Srpske”, rekao je autor i  dodao da je znao da će to biti zahtjevan poduhvat, traganje za arhivom i svjedočenjima, ali da je, nakon trogodišnjeg istraživanja, monografija ugledala svjetlost dana.

Dakić je pojasnio da monografija sadrži pet cjelina i veliki broj arhivskih dokumenata i fotografija. Prvi dio prati ratnu istoriju brigade od 1993. do 1997. godine, a drugi donosi biografije četvorice komandanata koji su se tokom postojanja jedinice mijenjali. Treća cjelina posvećena je radu Udruženja gardista, koje je ujedno i izdavač monografije i koje je finansiralo štampanje hiljadu primjeraka. Jedan od dijelova knjige donosi i pjesme inspirisane gardom, dok je zaključni, peti dio,  posvećen fotografijama i osnovnim podacima o 117 poginulih pripadnika brigade.

Govoreći o knjizi, Vičo Kovačević, borac prve kategorije i potpukovnik Vojske Republike Srpske, čestitao je autoru, istakavši da je riječ o grandioznom djelu koje predstavlja vrijedan spomenik mladim ljudima koji su bili pripadnici te slavne jedinice i koji su u stvaranju Republike Srpske dali više nego iko od njih mogao očekivati.  Kovaćević je ukazao na značaj Vojske Republike Srpske u odbrani srpskog naroda i srpskih ognjišta, te ulogu koju je imala u stvaranju Republike Srpske.

,,Vojska Republike Srpske nastala je iz nužde, u teškim vremenima raspada Jugoslavije, kako bi se spriječilo ponavljanje stradanja koja je srpski narod već doživio. Njena uloga bila je da zaštiti narod i omogući stvaranje srpske države, što u ranijim ratovima nije učinjeno. Nakon gotovo četiri godine teških borbi, ti ciljevi su ostvareni i možemo reći da je Vojska Republike Srpske izvršila svoj časni zadatak, to jest odbranila je narod i stvorila Republiku Srpsku”, rekao je Kovačević.

Podsjetio na poginule borce iz Srpca i cijele Republike Srpske, kao I na sve one koji su iz rata izašli kao invalidi.

,,Nikada ne smijemo zaboraviti da je za te ciljeve položeno 23.801 život naših saboraca. Među njima je i 117 boraca Prve gardijske motorizovane brigade, 66 boraca Prve srbačke pješadijske brigade i 142 borca sa područja opštine Srbac koji su poginuli u drugim jedinicama Vojske Republike Srpske i Ministarstva unutrašnjih poslova. Nažalost, neki od njih još uvijek nisu pronađeni i dostojanstveno sahranjeni. Ranjen je veliki broj boraca, od kojih su mnogi i danas teški invalidi. Ne mogu da ne pomenem i doprinos boraca sa područja opštine Srbac, jer je tokom rata više od dvadeset odsto stanovništva ove opštine učestvovalo u odbrani Republike Srpske i svi borci iz Srpca su bili hrabri, časni i pošteni, o čemu govori činjenica da nakon rata nisu procesuirani ni osuđivani. Srbac je imao svoje borce i u Prvoj gardijskoj brigadi, čiju monografiju večeras promovišemo”, istakao je Kovačević.

Potresnu ličnu ispovijest sa posjetiocima je podijelio Darko Ćulibrk, bivši zarobljenik i ratni vojni invalid, koji je rekao da svaki put promocija monografije probudi sjećanja koja su godinama potiskivana.

,,Motivisan sam da iznesem priču koja ne smije da se zaboravi, pogotovo ako se uzme u obzir da smo i ja i mnogi drugi borci bili djeca od 18 ili 19 godina, koja su otišla na služenje vojnog roka i koja su odatle otišla direktno u rat. Služenje vojnog roka je bio životni period koji se u ono doba morao proći, a silom prilika, u našoj generaciji, to je bilo u periodu ratnih dešavanja. Nama tako mladima nije bilo teško ići u rat i braniti ognjišta, a sada želimo da sjećanje na žrtve žive, jer poginuli to zaslužuju, a mi, koji smo preživjeli, znaćemo bolje da cijenimo i čuvamo slobodu”, rekao je Ćulibrk.

Među brojnim posjetiocima, promociji su prisustvovali načelnik opštine Srbac Mlađan Dragosavljević, predsjednik Skupštine opštine Dejan Dević, predstavnici boračkih kategorija i brojni drugi građani. Izvedbom prigodnih pjesama o ratnom putu srpskih boraca veče je uljepšala pjevačka grupa Ansambla narodinih igara ,,Lijevče” Razboj.