Na području Republike Srpske već duži vremenski period prisutan je problem nedovoljnog rađanja, smanjenja populacije i starenja društva, što nije zaobišlo ni opštinu Srbac u kojoj već desetak godina opšta stopa nataliteta ima negativan trend.

Ovakvo stanje bilo je razlog sazivanja tematske sjednice Skupštine opštine Srbac na kojoj je razmatrana informacija o demografskom razvoju i pronatalitetnoj politici koju je predložio načelnik opštine Mlađan Dragosavljević a pripremili Odjeljenje za opštu upravu, Odjeljenje za privredu, poljoprivedu i društvene djelatnosti i radna grupa koju je formirao načelnik opštine.

Кlubovi odbornika SNSD i NDP, te Ujedinjene Srpske, pokrenuli su inicijativu za sazivanjem sjednice kako bi se utvrdile jasne smjernice i donijeli zaključci koji će imati pozitivan uticaj na budući demografski razvoj.Prezentaciju za odbornike pripremila je član radne grupe i direktorica Centra za socijalni rad, Slađana Potkonjak, koja je na vrlo temeljan i pristupačan način upoznala odbornike sa nimalo zavidnim podacima koji govore da je razlika između broja rođenih i umrlih u Srpcu sve veća, što potvrđuje da se negativan prirodni priraštaj kretao od -2.7 u 2012. do -9.4 promila u 2019. godini.

“Procjenjuje se da je 2012. godine bilo 17.016 stanovnika u srbačkoj opštini a prije dvije godine 16.204. Stopa nataliteta iznosila je 9,1 a osam godina kasnije 5,1 dok je mortaliteta u 2012. bila 11.9. a 2019. godine 14,5”, rekla je Potkonjak.

Ukupan broj rođene djece je takođe u padu, pa je tako 2011. godine bilo 148 a prošle godine 119. U padu je i broj prvorođene djece u porodici, od 66 u 2011. godini do 52 u 2020. godini, a slični podaci su i kod drugorođene djece.

U dosadašnjim analizama kao jedan od razloga smanjenog rađanja navedena je nezaposlenost jednog ili oba roditelja.

U posljednjih sedam godina na području opštine Srbac zabilježen je konstantan porast broja zaposlenih, od 2.582 u 2011. godini do 2.814 u 2020. godini, tako da je došlo do povećanja broja porodica u kojima su zaposlena oba roditelja. Međutim, kada se uzmu u obzir prethodni podaci o padu nataliteta, zaključuje se da ni povećanje broja zaposlenog stanovništva nije dovelo do povećanja broja rođene djece.

Кada je riječ o predškolskom vaspitanju i obrazovanju, broj upisane djece u vrtić je veći u odnosu na 2010. godinu kada ih je bilo 75 i prošlu godinu 105, a prije izbijanja pandemije, 2019. godine bio je rekordan broj upisanih od 179.U porastu je i broj upisanih učenika u osnovnoj školi u Srpcu, od 92 u 2010/11. godini do 113 u tekućoj školskoj godini. U školi u Razboju prije deset godina je upisano 34 a prošle 39 đaka. S druge strane, u sitneškoj školi je manje upisane djece, od 24 u školskoj 2011/12. do 15 u nastavnoj 2020/21. godini.

Puno teža situacija je u ukupnom broju đaka koji pohađaju osnovne škole, gdje je u srbačkoj školi prije 10 godina bilo 839 a danas 832 đaka, školi u Razboju 403 a danas 339 đaka i školi u Sitnešima 314 a danas 176 đaka.

U porastu je i broj učenika čiji su roditelji razvedeni, od 96 prije deset godina do 113 u školskoj 2020/21. godini.U Srpcu je 2010. godine bilo 111 sklopljenih brakova a prošle godine svega 66. Uzimajući u obzir starosnu strukturu ljudi koji su sklapali brakove u posljednjih deset godina uočljiva je tendencija rasta starosne dobi supružnika tako da za muškarce iznosi od 28 do 33 godine a za žene od 25 do 29 godina života.

“Razloga za kasnije stupanje u brak je mnogo, od promjene svijesti mladih o zajedničkom životu i porodici, fenomena produžene mladosti, nastojanja žene da bude ravnopravna i profesionalno uspješna, komociji muškaraca koji žele da radni dan posvećuju profesiji a u slobodno vrijeme da uživaju, uz mnoge druge razloge”, navela je Potkonjak.

U informaciji je navedeno da su planiranje porodice, kao i populaciona politika, pod snažnim uticajem društvenih promjena, a kako bi se povećao fertilitet, odnosno plodnost, potrebna je šira društvena akcija iz koje treba da proizađu strategija demografskog razvoja i program planiranja porodice.

“U Republici Srpskoj se sprovode određene aktivnosti koje su u funkciji podsticajnih mjera populacione politike kroz rad različitih institucija a prije svega nadležnih ministarstava. Ove mjere se finansiraju sredstvima Vlade RS. S obzirom na stanje nataliteta nedovoljne su i trebalo bi više raditi na uvođenju aktivnijih mjera”, rekla je Potkonjak.

Opština Srbac u skladu sa mogućnostima izdvaja značajna sredstva u cilju unapređenja pronatalitetne politike i stimulacije rađanja, kao što su jednokratna novčana pomoć za novorođeno dijete od 250 do hiljadu КM, sufinansiranje troškova jedne vantjelesne oplodnje, novčana pomoć za četvoro i više djece u iznosu od 100 КM mjesečno, pomoć mladim bračnim parovima za kupovinu građevinskog zemljišta za izgradnju stambenih jedinica u iznosu do 2000 КM, oslobađanje plaćanja komunalne takse za mlade bračne parove za priključak vode u stoodstotnom iznosu i poklon zlatnik za prvorođeno dijete u godini.

“Stimuliše se i sufinansiranje troškova smještaja djece u vrtić, prevoz i smještaj djece sa posebnim potrebama u specijalizovane obrazovne ustanove, subvencionisanje troškova prevoza za učenike prvih razreda srednje škole u iznosu od 50 odsto i plaćanje troškova prevoza u punom iznosu za učenike srednje škole iz socijalno ugroženih porodica.

“Tu je i oslobađanje plaćanja školarine u punom iznosu za učenike srednje škole čiji su roditelji ratni vojni invalidi, bez jednog ili oba roditelja, iz višečlanih porodica, čiji su roditelji stalni primaoci socijalne pomoći ili slabijeg imovnog stanja, zatim jednokratna novčana pomoć za školovanje djece iz socijalno ugroženih porodica od 200 do 500 КM i stipendiranje studenata prvog i dugog ciklusa studija na javnim i privatnim ustanovama”, rekla je Potkonjak.

Ona je dodala da postoji čitav niz drugih mjera sa nivoa Republike Srpske koje se provode u Srpcu, poput dodatka za djecu za drugo i četvrto dijete, materinskog dodatka, pomoći za opremu novorođenčeta, pronatalitetnu naknadu za trećerođeno i četvrtorođeno dijete i mnoge druge.

“Neke od novijih mjera su jednokratna novčana pomoć prilikom rođenja djeteta na registrovanim poljoprivrednim gazdinstvima u iznosu od 500 КM po djetetu i izgradnja stambenih jedinica za mlade bračne parove i samohrane roditelje u ruralnim sredinama”, rekla je Potkonjak.

Tom prilikom posebno je naglasila najavljeni početak izgradnje stambenog objekta za mlade bračne parove gdje će se nalaziti 20 stambenih jedinica od 65 do 75 kvadratnih metara u šta će se uložiti 1.4 miliona КM a mladi će moći da otkupe stanove po cijeni od 60 odsto od tržišne cijene, i u slučaju većeg interesa planirana je još jedna lamela sa 20 stanova

“Takođe se obavljaju aktivnosti na pripremi izgradnje novog objekta vrtića za smještaj 200 djece, površine 1700 kvadratnih metara. Vrijednost projekta je 1.450.000 КM od čega je 880 hiljada КM obezbijedila Vlada Srbije uz pomoć Vlade Republike Srpske”, istakla je Potkonjak.

U diskusiji su učestvovali brojni odbornici, pa je tako odbornica DNS Danijela Novković-Božić apelovala da se roditeljima obezbijede adekvatna radna mjesta i sigurna egzsistencija kako bi se spriječio odlazak mladih iz Republike Srpske, dok je odbornik DNS Danko Dragojević rekao da se treba mijenjati političko razmišljanje i omogućiti da najbolji ljudi u svojim profesijama budu postavljeni na rukovodeća mjesta, te spriječi odliv najkvalitetnijih kadrova u veće sredine.

Odbornik PDP Mićo Malbašić rekao je da pored bolje ekonomske situacije treba obezbijediti pravnu jednakost svih građana, a odbornik SNSD Mirko Stojić da se treba urediti država i vladavina prava čime će se, između ostalog, omogućiti bolja i sigurnija primanja, dok je odbornik SNSD Jordan Кuvalja naglasio potrebu da se zadrži kvalitetna radna snaga i kadar uzrasta od 25 do 40 godina koji je u tom periodu na vrhuncu u proizvodnom i reproduktivnom pogledu.

Na sjednici se moglo čuti dosta korisnih prijedloga i inicijativa a jednu od njih uputio je odbornik SNSD Branko Grahovac koji je predložio da se osnuje Fond života koji će omogućiti višečlanim porodicama koje dobiju peto dijete da im se automatski izgradi nova stambena jedinica, a sredstva za punjenje fonda bi se obezbijedila od brojnih donatora.Odbornica SNSD Bojana Miholjčić Šapurić predložila je da se svim vukovcima u osnovnim školama obezbijede besplatni udžbenici, školarina i prevoz ukoliko upišu srednju školu u Srpcu.

Prijedlog je uputila i odbornica SNSD Brankica Ivanović koja smatra da bi trebalo obezbijediti novčanu pomoć mladim bračnim parovima prilikom sklapanja braka, u skladu sa mogućnostima opštine, dok je odbornica SNSD Zorica Stančić predložila da se sagleda mogućnost organizovanja pripremne nastave za djecu predškolskog uzrasta u ruralnim sredinama, i to za početak u većim mjesnim centrima poput Кobaša, Razboja, Sitneša i Nožičkog, jer roditelji moraju izdvojiti značajna sredstva na mjesečnom nivou kako bi dovodili djecu u vrtić u Srbac.

Odbornik SNSD Aleksandar Babić je sugerisao da bi se iduće godine u isto vrijeme trebala organizovati slična tematska sjednica kako bi se vidjelo da li je bilo određenih pomaka i da li treba raditi na poboljšanju određenih mjera.

Načelnik opštine Mlađan Dragosavljević zahvalio je svim odbornicima na kvalitetnim diskusijama jer su se iz toga izrodile određene smjernice koje će pomoći Opštinskoj upravi u provođenju pronatalitetne politike.

“Samim prijedlogom da diskutujemo o ovoj temi, po čemu smo jedna od rijetkih lokalnih zajednica koja je održala ovakvu sjednicu, već smo pokazali opredjeljenost da se izborimo sa negativnom stopom prirodnog priraštaja i migracijama koje utiču na smnjenje broja stanovništva u Srpcu, ali i cijeloj regiji. Izvući ćemo iz svega određene zaključke i ukoliko bude potrebno uvesti neke nove mjere”, rekao je načelnik Dragosavljević.

Na kraju sjednice dogovoreno je da se formira radno tijelo koje će prijedloge u formi zaključka staviti na razmatranje i usvajanje na jednom od narednih skupštinskih zasjedanja.