Poljsko groblje u Novom Martincu proglašeno je nacionalnim spomenikom 2013.godine, a 2015.godine,potomci Poljaka iz gradova Goščišov i Milikov uz pomoć opštine Novogrodjec sa kojom se opština Srbac pobratimila, postavili su i osveštali drveni krst, koji predstavlja simbol zajedničkog života.

Poljsko groblje u Novom Martincu je sačuvano od propadanja zahvaljujući marljivosti i predanosti lokalnih mještana i ono je samo jedan primjer dobrih odnosa i njegovanja prijateljstva između Srba i potomaka Poljaka, koji su naseljavali to područje od 1900. do 1945. godine.

Miroslav Ćetojević,mještanin koji redovno održava i kosi groblje koordinator je saradnje između poljskog i srpskog naroda na ovom području, nakon što su uspostavljeni partnerski odnosi između Srpca i Novogrođeca.

“Zbog pandemije virusa korona i trenutnih epidemioloških mjera dolazak Poljaka u zavičaj svojih predaka od prošle godine je zaustavljen, ali oni jedva čekaju da ponovo dodju čim se za to stvore uslovi”,kaže Ćetojević i dodaje da se groblje u Novom Martincu do prije nekoliko godina nalazilo u lošem stanju.“

Sačuvano je bilo svega nekoliko nadgrobnih oznaka, cijelo groblje je bilo zaraslo u šumu, dok se humke gotovo i nisu vidjele od guste trave. Organizovane su akcije krčenja šiblja i rastinja, a nadgrobni spomenici su uređeni i jasno obilježeni. Trava se redovno kosi,groblje je ogradjeno,a i put je u mnogo boljem stanju”rekao je Ćetojević.

Srbački istoričar Danilo Košutić kaže da je u vrijeme austrougarske vlasti na područje Srpca stiglo 3.000 Poljaka i oko 500 Ukrajinaca, koji su pored šumovitih predjela Novog Martinca naselili i područja Rakovca, Kunove, Resavca i Grabašnice, gdje takođe postoje još tri poljska groblja.

“Oni su sa sobom donijeli radne navike, običaje, kulturu i način obrade zemljišta. Da bi preživjeli, morali su u početku da prave drvene kuće, krče šume i šikare, da bi došli do plodnih oranica. Brzo su se uklapali u životne navike domaćeg stanovništva, od kojeg su takođe primali razne običaje”, rekao je Košutić.

Vratili su se 1946. u poljsku pokrajinu Nova Šlezija, a najviše u Novogrođec, gdje sada ima oko 22.000 stanovnika, od kojih 13.000 vodi porijeklo iz Srpca.Ćetojević nam je rekao da je prošle godine na ovom lokalitetu boravila novinarska ekipa poljske državne televizije i pravila reportažu o Srpcu i životu Poljaka na ovom području te da interesovanje Poljaka za dolazak u zavičaj svojih predaka ne jenjava.